Czym właściwie jest PCOS?

Czym właściwie jest PCOS? Z racji tego, że medycyny ie skończyłam, ani nie jestem nawet orłem z biologii, do wytłumaczenia, czym jest owo schorzenie, posłużę się po prostu definicją z Wikipedii. Może nie jest to najbardziej wiarygodne źródło, jednak wydaje mi się, że akurat problem PCOS został tu wytłumaczony dość dobrze. Zaznaczam, że lekarz, kiedy postawił mi diagnozę od razu powiedział, żeby wiedzy na temat PCOS nie szukać w internecie, bo od tego można się o wiele bardziej rozchorować. Poniższego artykułu nie należy traktować zatem jako Biblii, trzeba na niego spojrzeć z przymrużeniem oka, a w celu uzyskania konkretnych informacji po prostu udać się do swojego ginekologa.

Zespół wielotorbielowatych jajników (łac. syndroma ovariorum policystycum, ang. polycistic ovary syndrome, PCOS) - zaburzenie endokrynne, które dotyka 10-15% kobiet w okresie reprodukcyjnym. Występuje wśród wszystkich ras i narodowości i jest najczęstszym zaburzeniem hormonalnym u kobiet w wieku rozrodczym, a także najczęstszą przyczyną niepłodności. Objawy oraz stopień ich nasilenia różnią się bardzo pomiędzy kobietami. Przyczyny zespołu są nieznane, ale wiadomo, że insulinooporność (często wtórna do otyłości) jest silnie powiązana z PCOS (wykazuje wysoki stopień korelacji). 

żródło: http://www.mayoclinic.com/images/image_popup/mcdc7_polycystic_ovary.jpg

Patogeneza: PCOS rozwija się, gdy jajniki są stymulowane przez nadmierne ilości męskich hormonów (androgenów), w szczególności testosteronu, oraz przez nadmierne uwalnianie hormonu luteinizującego (LH) albo wysoki poziom insuliny we krwi (hiperinsulinemia) u tych kobiet, których jajniki są czułe na ten bodziec.

Objawy i przebieg: Zespół wielotorbielowatych jajników jest chorobą ingerującą w wiele procesów w organizmie. Zmiany stężeń i stosunku różnych hormonów powodują objawy z różnych układów i prowadzą do wielorakich konsekwencji zdrowotnych. Podstawowe, najczęściej wystepujące zmiany w gospodarce hormonalnej to:

- podniesiony poziom męskich hormonów płciowych (androgenów)

- podniesiony poziom insuliny i insulinooporność (niekonieczne do postawienia diagnozy)

- wyższa wartość stosunku LH do FSH (niekonieczne do postawienia diagnozy)

Powyższe zmiany hormonalne wywołują następujące objawy:

- rzadkie, nieregularne lub nieobecne cykle miesiączkowe (oligomenorrhea, amonorrhea). Cykle, które występują  mogą być połączone z masywnymi krwawieniami (należy sprawdzić to u ginekologa, gdyż masywne krwawienia są także wczesnymi oznakami raka endometrium, na którego kobiety z PCOS są bardziej narażone)

- niepłodność, wynikająca głównie z braku owulacji

- hirsutyzm i czasem maskulinizacja spowodowane podwyższonym poziomem androgenów

- centralna otyłość - tkanka tłuszczowa skoncentrowana głównie w dolnej części tułowia

- łysienie androgeniczne (męski wzór łysienia)

- trądzik, przetłuszczająca się skóra, łojotok

- rogowacenie ciemne (ciemne plamki na skórze, od jasnobrązowych po ciemnobrązowe i czarne)

- przedłużony czas trwania zespołu napięcia przedmiesiączkowego, wśród objawów występują  wzdęcia, zmiany nastroju, ból w miednicy, bóle pleców.

- bezdech senny

- chroniczny ból w miednicy, prawdopodobnie z powodu ucisku w miednicy wywołanego przez powiększone jajniki, chociaż rzeczywista przyczyna nie jest znana

Nieprawidłowości stwierdzane w badaniach dodatkowych

- liczne torbiele w jajnikach, które w badaniu ultrasonograficznym mogą wyglądać jak sznur pereł

- powiększone jajniki >10cm3 co jest spowodowane licznymi torbielami

- wysoki poziom insuliny (hiperinsulinemia)

- wysoki poziom testosteronu i androstendionu

- stosunek LH do FSH jest większy niż 2, przy badaniu w 3. dniu cyklu
- zaburzenia gospodarki lipidowej (hipertriglicerydemia, obniżony poziom cholesterolu HDL)
- niski poziom białka wiążącego hormony płciowe (SHBG)
- DHEA w normie lub podwyższone maksymalnie o 30%
- prolaktyna w normie lub podwyższona maksymalnie o 30%

Ryzyko chorób współistniejących i długoterminowe konsekwencje zdrowotne
Kobiety z PCOS mają wieksze podobieństwo wystąpienia:
- rozrostu endometrialnego i raka endometrialnego (rak wyścieliska macicy). U kobiet z PCOS, mających rzadkie miesiączki, może dochodzić do nadmiernego rozrostu endometrium z powodu zbyt rzadkiego złuszczania się błony śluzowej macicy. Prawdopodobnie pacjentki są bardziej narażone na raka endometrium również z powodu nadmiaru samego wyścieliska macicy, a także z niedostatku progesteronu dającego w wyniku przedłużoną stymulację komórek macicy estrogenem.
- cukrzycy typu II i cukrzycy ciężarnych. Z powodu mniejszej wrażliwości na insulinę i insulinooporności u osób z PCOS zaburzona jest gospodarka cukrowa. Podwyższony poziom cukru, jak i częsta u kobiet z PCOS otyłość, sprzyjają rozwojowi cukrzycy typu drugiego. Chorym zaleca się sprawdzanie przynajmniej raz w roku glikemii (poziomu cukru) na czczo, a osobom z podwyższonym wynikiem - robienie testu tolerancji glukozy.
- otyłości
- nadciśnienia tętniczego
- dyslipidemii
- chorób układu sercowo-naczyniowego
Niektóre dane sugerują, że kobiety z PCOS mają większe ryzyko poronienia. Wiele kobiet z PCOS w ogóle ma problemy z zajściem w ciążę, ze względu na nieregularność cykli miesięcznych, rzadko występujące owulacje lub brak owulacji.

Leczenie
Leczenie kobiet z zespołem torbielowatych jajników obejmuje łagodzenie objawów i zapobieganie długoterminowym konsekwencjom choroby.

Otyłość

źródlo: http://m.ocdn.eu/_m/bb4538a119530fb61e5191815c85693d,8,1.jpg

Kobiety z PCOS często są otyłe (BMI>30), co nie tylko jest objawem samym w sobie, ale też sprzyja rozwojowi innych chorób często wystepujących w PCOS, jak zaburzenia lipidowe, choroby naczyniowe, nadciśnienie i inne. Znaczna utrata wagi przez otyłe kobiety z PCOS często skutkuje spontanicznym powrotem miesiączek i owulacji, a co za tym idzie, płodności. Schudnięcie zmniejsza również poziom insuliny i normalizuje gospodarkę glukozą, przez co zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy typu II. W związku z tym zmiana stylu życia polegająca na zwiększeniu aktywności fizycznej i zmianie diety pozostaje podstawową terapią w PCOS. Wszystkim kobietom z PCOS, rónież nieotyłym, zaleca się regularny wysiłek fizyczny (docelowo codziennie 30 minut ćwiczeń powodujących pocenie się) i zbilansowaną, niskokaloryczną dietę, składającą się z regularnych posiłków.

Insulinooporność
Zmniejszenie insulinooporności powodującej utrzymywanie się nadmiernej ilości insuliny we krwi można uzyskać za pomocą niektórych leków hipoglikemizujących, szczególnie metforminy i rosiglitazonu. Badania wykazały, że stosowanie metforminy u pacjentek z PCOS powoduje nieznaczny spadek poziomu androgenów, wspomaga chudnięcie, a nawet przywraca jajeczkowanie. Leczenie metforminą nie jest jednak skuteczne u wszystkich pacjentek - np. osoby z BMI przekraczającym 37 nie reagowały na ten lek. Mimo dowodów na skuteczność metforminy leczenie PCOS nie jest oficjalnym wskazaniem dla podawania doustanych leków przeciwcukzycowych i mogą być one przepisane tylko przez specjalistę.

Niepłodność
W leczeniu niepłodności kobiet z PCOS poza zmianą stylu życia i metforminą stosuje się lek pobudzający owulację - clomifen. Clomifen stosowany w monoterapii pobudza owulację również u kobiet nie cierpiących na PCOS. Badania wykazują, że w przywracaniu jajeczkowania u pacjentek z wielotorbielowatymi jajnikami clomifen jest tak samo skuteczny jak metformina, jednak jednoczesne leczenie clomifenem i metforminą okazało się skuteczniejsze niż sama metformina.

Kobietom, u których doustne leki nie wywołują oczekiwanych rezultatów, zaleca się operację laparoskopowego usuwania części jajników.

Nowotwory endometrium
Zapobieganie nadmiernemu rozrostowi wyścieliska macicy polega na jego regularnym złuszczaniu przez wywoływanie raz na 1-3 miesięcy krwawienia miesięcznego. Miesiączki takie mogą być wywoływane progesteronem (lub innymi gestagenami) podawanym w drugiej fazie cyklu lub tabletkami antykoncepcyjnymi, najlepiej zawierającymi cyproteron, który ma dodatkowo działanie antyandrogenne. Zaleca się również wykonywanie regularnych badań USG błony śluzowej macicy i ewentualnie zlecanie laboratoryjnego badania wycinków.

Wygląd fizyczny
Nadmierne owłosienie (hirsutyzm), łojotok i trądzik w PCOS można leczyć tabletkami antykoncepcyjnymi zawierającymi cyproteron, który działa antyandrogennie. Poza tym stosuje się metody kosmetyczne; w walce z hirsutyzmem różne metody depilacji, w walce z trądzikiem i tłustą skórą preparaty oczyszczające, peelingi i inne.